12.06.2023 Dziś wspomnienie liturgiczne bł. dr Ewy Noiszewskiej

138 lat temu  urodziła się pierwsza błogosławiona polska lekarka  Bogumiła Noiszewska, lekarka, nauczycielka, niepokalanka – 11 czerwca 1885 r. w folwarku Osaniszki na Wileńszczyźnie. Była najstarszą z jedenaściorga dzieci Kazimierza i Marii z Andruszkiewiczów. Dziadków (ze strony obojga rodziców) po Powstaniu Styczniowym zesłano w głąb Rosji. Ojciec, po studiach w Moskwie, został lekarzem okulistą.[1] Bogumiła pierwsze 10 lat życia spędziła w domu rodzinnym; później przebywała u babci Aleksandry, matki ojca, w Tule, gdzie otrzymała katolickie i patriotyczne wychowanie. Tu poznała ks. Zygmunta Łozińskiego, późniejszego biskupa, który został Jej kierownikiem duchowym do końca swego życia. W Tule Bogumiła ukończyła gimnazjum i pomimo, że była Polką, otrzymała złoty medal. Otwierało Jej to drogę na wszystkie uczelnie Rosji. Już wtedy myślała o życiu zakonnym, ale namawiana przez ojca, z poparciem ks. Łozińskiego, aby najpierw zdobyła wyższe wykształcenie i zawód, postanowiła studiować medycynę. Wyjechała więc do Petersburga i wstąpiła na Wydział Lekarski.

Dyplom lekarza uzyskała w 1914 r. Rozpoczęła pracę w rosyjskich szpitalach, ale wybuchła I wojna światowa, więc w latach 1914-1918 pracowała w lazaretach (z wł. lazaretto – szpital polowy) i szpitalach wojskowych. Wszędzie zdobywała uznanie jako lekarz i człowiek, wszędzie doceniano Jej sumienność, życzliwość i starania, aby każdemu przynosić ulgę. W r. 1918, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, rodzina przeniosła się do Warszawy, bowiem profesor Kazimierz Noiszewski, już wtedy znany w świecie naukowym, otrzymał z Ministerstwa Zdrowia zadanie zorganizowania klinik okulistycznych w odrodzonych uniwersytetach w Wilnie i w Warszawie. Bogumiła natomiast podjęła pracę lekarza oraz nauczycielki przyrody i higieny w szkole Heleny Rzeszotarskiej na warszawskiej Pradze-Północ (od 1 IX 1959 LO im. Ruy Barbosy). Wiosną 1919 r. nawiązała kontakt z siostrami Niepokalankami w Szymanowie, a w sierpniu wstąpiła do Zgromadzenia. W lipcu 1927 r., w domu macierzystym w Jazłowcu, złożyła śluby wieczyste. W Zgromadzeniu pełniła różne funkcje i pracowała jako nauczycielka wielu przedmiotów, ale przede wszystkim jako lekarz sióstr i uczennic. Leczyła także mieszkańców z okolicy. Zapamiętano Ją jako człowieka mądrego, łagodnego i oddanego każdemu, kto potrzebował pomocy. Jesienią 1938 r. została przeniesiona do Słonima (dziś Białoruś). Tu 17.IX.1939r. zastała Ją okupacja sowiecka. Siostrom cofnięto zgodę na pracę szkolną, kazano zdjąć habity, a klasztor przeznaczono na szpital. Jedyna doktor Ewa mogła pracować jako lekarz. 1.IV.1940r. siostrom nakazano opuścić klasztor-szpital. Siostra Ewa została zwolniona z pracy i teraz leczyła tylko prywatnie, często udzielając pomocy osobom podejrzanym i namierzonym przez władze sowieckie. Stała się więc bardzo zagrożona i przełożona wysłała Ją na parę miesięcy poza Słonim. Do wspólnoty powróciła dopiero po zmianie okupanta.

We wrześniu 1941 r. Niemcy zajęli klasztor na szpital polowy. S. Ewa została zatrudniona w szpitalu, przez kilka tygodni pełniła nawet funkcję lekarza naczelnego szpitala miejskiego, ponieważ Niemcy zabronili pracować lekarzom-Żydom, a Polaków wywieźli wcześniej Sowieci. Później pozwolono Jej pracować w przychodni, musiała jednak chodzić w cywilnym ubraniu. S. Ewa poza oficjalną pracą, choć miała świadomość zagrożenia, prowadziła szeroką praktykę lekarską wśród prześladowanych i partyzantów. Udzielała pomocy nie tylko lekarskiej; pomagała w ukrywaniu Żydów, a także pomagała wyrabiać dokumenty dla tych z nich, którym udawało się zbiec. Do klasztoru zgłaszało się więc wielu ludzi. Siostry były wielokrotnie i z różnych stron ostrzegane, jednak nie zaniechały swoich działań.

18.XII.1942r. około godz. 23:00 Niemcy wtargnęli do klasztoru i zaaresztowali przełożoną s. Martę (l.63) oraz s. Ewę (l.57) oraz ich kapelana 35-letniego jezuitę o. Adama Starka. O świcie, w grupie 600 osób, obie siostry zostały rozstrzelane na Górze Pietralewickiej w Słonimie i wrzucone do masowego grobu. 13.VI.1999r. w Warszawie, Jan Paweł II, wśród 108 męczenników II wojny światowej, beatyfikował s. Ewę – Bogumiłę Noiszewską i jej przełożoną s. Martę – Kazimierę Wołowską.

[1] Kazimierz Noiszewski (ur. 11.IX. 1859 w Wilnie, zm. 5.VII. 1930 w Warszawie) polski lekarz okulista, docent Wojskowej Akademii Medycznej w Sankt Petersburgu, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie i Uniwersytetu Warszawskiego, wynalazca elektroftalmu (tzw. sztucznego oka) oraz innych przyrządów stosowanych w okulistyce. Autor 183 oryginalnych prac w języku polskim, rosyjskim, niemieckim i francuskim.

oprac. dr n. med. Alicja Moszczyńska -Kowalska, specjalista okulista, były adiunkt Kliniki Okulistycznej AM (obecnie WUM) i  były ordynator oddziału okulistycznego Szpitala Czerniakowskiego w Warszawie, KSLP  OM  bł. dr Ewy Noiszewskiej